Rwanda Rugali
Ibarura rusange 2002

Home

CariCartoons
Health/Ubuzima
Politique
Génocide
Justice
Amashyaka
Presse
Great Lakes
Diaspora.rw
Who's Who
Economie & Finances
R.I.P.
Vos réactions
Infos
Cadavéré!
Urwenya
Faits divers
Religion

ITANGAZO RIGENEWE ABANYAMAKURU
 
I. INTANGIRIRO
Iri Barura ni irya gatatu mu mateka y'Igihugu cyacu. Irya mbere ryabaye muri 1978, irya kabiri riba muri 1991 ariko rigira ibibazo bijyanye n'uko ryakozwe igihe cy'intambara, irya gatatu ni iri ryakozwe mu kwezi kwa munani 2002.
Ibarura Rusange ry'Abaturage n'Imiturire yabo rifite uko rikorwa, kandi ritegurwa igihe kirekire.
Leta y'Ubumwe yaritekerejeho kuva kera kugira ngo imenye uko abaturage bangana n'uko babayeho nyuma y'itsembabwoko n'itsembatsemba, ariko ntiyashobora guhita irishyira mu bikorwa kubera impamvu zumvikana zijyanye n'uko :
hari hakiri Abanyarwanda benshi hanze bagomba kubanza kugaruka mu Gihugu, bakanatuzwa,
hari hakiri ibibazo by'umutekano muke byatumaga igikorwa nk'icyo kitashobora gutunganwa nta nkomyi.
Muri 1999 niho Guverinoma yemeje ko iri Barura ryakorwa, yemeza Iteka rya Perezida n° 43/01 ryo ku wa 26/1999 "rishyiraho Ibarura Rusange rya gatatu ry'Abaturage n'Imiturire". Icyo gihe hari hateganijwe ko ryaba mu mwaka wa 2001, nyuma y'imyaka icumi Ibarura riheruka ribaye.
Kubera ariko ko Ibarura ritwara amafranga menshi, twakomeje kuyashakisha bituma dutinda gutangira ibikorwa, hanyuma biba na ngombwa ko turiteganya mu mwaka wa 2002. Ubwo byabaye ngombwa kandi ko rya Teka rya Perezida rihindurwa, nicyo gituma Guverinoma yongeye kwemeza Iteka rya Perezida n° 28/01 ryo ku wa 10/11/2000 rihindura kandi rikuzuza Iteka n° 43/01 twavuze haruguru.
II. UKO IBARURA RYATEGUWE
Mu kwezi kwa gatanu 2000, niho Komisiyo y'Igihugu ishinzwe Ibarura yateranye mu nama yayo ya mbere, yemeza ko urwego rushinzwe ibya tekiniki by'Ibarura rwashyirwaho vuba.
Mu kwezi kwa karindwi 2000, Ishami ry'Igihugu rishinzwe Ibarura (Service National de Recensement/National Census Secretariat) ryahise rishyirwaho rifite inshingano yo gutunganya ibikorwa byose byo mu rwego rwa tekiniki, harimo no gukurikirana Ibarura mu ngo mu Gihugu cyose.
Mbere rero y'uko Ibarura nyir'izina riba mu kwezi kwa munani 2002, iryo Shami rigenzurwa na Komisiyo y'Igihugu ishinzwe Ibarura ryitaye kuri ibi bintu bikurikira :
gutunganya amakarita y'Ibarura,
gutegura intonde z'ibibazwa mw'Ibarura zikemezwa n'Inama y'Abaminisitiri,
gutegura no gukora Ibarura-mbonera ryabaye mu kwezi kwa munani 2001, hasigaye umwaka umwe ngo Ibarura rikuru ribe,
kumenyesha abaturarwanda akamaro k'Ibarura no kubumvisha ko bagomba kuryitabira,
gutoranya no kwigisha abakoze Ibarura,
gukora Ibarura rikuru ryabaye mu matariki ya 16 - 30/8/2002,
gutegura no gukora Ibarura-genzura ryabaye mu mpera z'ukwezi kwa cyenda 2002,
gutangira gushyira ibyavuye mw'Ibarura mu mashini kabuhariwe (ordinateurs/computers).
III. IMIBARE Y'IKUBITIRO YAVUYE MW'IBARURA
Imibare ngiye kubabwira n'iy'agateganyo.
Izemezwa burundu, ibe ndakuka igihe kariya kazi ko kuyinyuza mu mashini kabuhariwe kazaba karangiye, ni ukuvuga, nkuko tubiteganya, mu mpera z'ukwezi kwa cumi 2003.
N'ubwo iyi mibare ariko tuyita iy'agateganyo, irizewe bihagije ku buryo Igihugu n'abandi bose bayikeneye bashobora kuyikoresha mu mirimo yabo, ndetse no mu bushakashatsi.
III.1. Abaturarwanda bose
Bari 8.162.715 kuri ya tariki ya 15 ishyira 16/8/2002.
Muri bo
I abagore bari 4.267.983, ni ukuvuga 52,3%
I abagabo bari 3.894.732, ni ukuvuga 47,7%.
Umuntu agereranyije n'abari batuye u Rwanda muri 1991, mw'Ibarura riheruka, mu myaka 11 hiyongereyeho gusa abaturage 1.005.164, ni ukuvuga 12%, bikaba ari bike cyane. Aha buri wese arabona neza ingaruka zikomeye z'itsembabwoko n'itsembatsemba ryo muri 1994.
III.2. Intara uko zikurikiranye mu miturire
Ruhengeri : 894.179
Gisenyi : 867.225
Gitarama : 864.594
Kigali Ngali : 792.542
Butare : 722.616
Byumba : 712.372
Kibungo : 707.548
Cyangugu : 609.504
Kigali City : 608.141
Gikongoro : 492.607
Kibuye : 467.745
Umutara : 423.642
Rwanda : 8.162.715
III.3. Abaturage bo mu Mijyi
Abaturage bo mu Mijyi yose yo mu Gihugu ni : 1.362.312, ni ukuvuga 16,7%. Umujyi wa Kigali wonyine ukaba ufite 7,5% by'abaturage bose b'Igihugu. Mu Mujyi wa Kigali kandi abagore ni 45,3%, abagabo bakaba 54,7%. Ibi bivuze ko abagabo aribo birukira Imijyi gusumba abagore.
III.4. Abaturage bashobora gutora
Abaturage bashobora gutora ni 4.189.495.
Harimo
abagore 2.239.574, ni ukuvuga 53,5%
abagabo 1.949.921, ni ukuvuga 46,5%.
III.5. Imibare kugera ku rwego rw'Imirenge
Iyi mibare tuyifite kuva ku rwego rw'Igihugu kugera ku rwego rw'Imirenge. Ku rwego rw'Utugari imibare izaboneka mu kwezi kwa cumi k'umwaka utaha.
Ku rwego rw'Uturere n'Imijyi icumi bituwe cyane kurusha ibindi ni :
Rusumo (Kibungo) : 149.643
Impala (Cyangugu) : 129.986
Gasiza (Gisenyi) : 122.681
Mutura (Gisenyi) : 122.325
Kacyiru (MVK) : 121.191
Bukamba (Ruhengeri) : 119.935
Kamonyi (Gitarama) : 116.255
Ntenyo (Gitarama) : 109.656
Ngenda (Kigali Ngali) : 106.112
Rusenyi (Kibuye) : 105.826
Uturere n'Imijyi cumi bidatuwe cyane ni :
Umujyi wa Rwamagana (Kibungo) : 47.203
Umujyi wa Kibuye (Kibuye) : 46.500
Umujyi wa Ruhango (Gitarama) : 43.780
Umujyi wa Kibungo (Kibungo) : 43.582
Akarere ka Gabiro (Umutara) : 34.250
Akarere ka Bugaragara ( Umutara : 33.078
Umujyi wa Gikongoro (Gikongoro) : 32.476
Akarere ka Butamwa (MVK) : 30.464
Akarere ka Kabare (Umutara) : 29.228
Umujyi w'Umutara (Umutara) : 8.003
IV. IBISIGAYE GUKORWA MU RWEGO RW'IRI BARURA
Iyi mibare tubatangarije igiye kwandikwa muri raporo irambuye izasohoka mu kwezi kwa mbere 2003.
Ubu, imibare yatangiye kwinjizwa mu mashini kabuhariwe. Icyo gikorwa kizakomeza mu gihe cy'umwaka wose, tukaba duteganya ko kizarangira mu mpera z'ukwezi kwa cumi 2003.
Raporo ku mibare ndakuka ikazaboneka mu mpera z'umwaka wa 2003.
Iyo mibare ikazasesengurwa mu buryo bwa gihanga n'inzobere zizashakishwa mu nzego zose z'ubushakashatsi. Ibivuyemo bikazamenyeshywa abanyarwanda n'amahanga (publication), bigakwirakwizwa mu Ntara zose z'Igihugu hakoreshejwe za Séminaires na Conférences (dissémination), ndetse hakazandikwa n'igitabo kuri buri Ntara (monographies régionales). Ibi bikazakorwa mu mwaka wa 2004, umushinga ugahagararira aho (mu mpera za 2004).
V. UMWANZURO
Mw'izina rya Komisiyo y'Igihugu ishinzwe Ibarura, no mw'izina rya Guverinoma, nkaba nifujije kubamenyesha ko twishimiye uburyo iki gikorwa gikomeye cyagenze.
Mboneyeho umwanya wo kubishimira abaturage bose bacyitabiriye n'umutima mwiza, bakerekana ko bumvise neza ko iyi gahunda ya Guverinoma yari ibafitiye inyungu koko.
Nshimiye kandi n'inzego z'ubuyobozi zose zitanze zitizigamye kugira ngo iki gikorwa kigende neza. Muri izo nzego harimo n'iz'umutekano zitahwemye gufasha abari bashinzwe iki gikorwa mu kubungabunga ari umutekano w'abantu ari n'umutekano w'ibikoresho bakoreshaga.
Sinabura kandi no gushimira abaterankunga batwerereye byinshi muri iki gikorwa haba mu rwego rw'amafranga, haba mu rwego rwo gutanga ibikoresho ndetse no kuduha abahanga badufashije muri byose.Navuga Umuryango w'Ubumwe bw'Abanyaburayi (EU), FNUAP, Igihugu cy'Ubwongereza (UK) n'icy'Abahorandi (NL).
Nshimiye n'abantu bose bafashije kugira ngo tugere kuri uyu musaruro ushimishije, ntibagiwe namwe banyamakuru mwigishije abaturage akamaro k'iri Barura, kuva imirimo yo kuritegura yatangira.
Murakoze.
 
Bikorewe i Kigali, tariki ya 17/12/2002
 
Minisitiri w'Imali n'Igenamigambi
Perezida wa Komisiyo y'Igihugu ishinzwe Ibarura

Donald KABERUKA